Τελικά τι πρέπει να κάνουν οι γονείς; Να αποκαλύπτουν το «μυστικό» για τον Άγιο Βασίλη ή όχι;
Τα Χριστούγεννα που θυμάμαι πολύ έντονα ήταν κάπου κοντά στα 7 τότε που άρχισα να διερωτώμαι για την υπόσταση σου Άι Βασίλη…..Ο ενθουσιασμός για το συναρπαστικό του ταξίδι και την άφιξή του στο σπίτι μου μέσα από την καμινάδα μου προκαλούσε ένα μαγικό συναίσθημα – τόσο έντονο που είχα ξαγρυπνήσει αρκετά βράδια μέχρι τότε να τον περιμένω την στιγμή που έφθανε στο σπίτι μου. Σηκωνόμουν τόσες φορές μες στην νύχτα από το κρεβάτι μου που θυμάμαι κάποιες φορές οι γονείς μου με κοίμιζαν στο κρεβάτι τους για να αποτρέψουν το πέρα δώθε μου στις σκάλες. Το γεγονός ότι μπορούσαν να βρουν την κατάλληλη στιγμή να αφήσουν τα δώρα κάτω από το δέντρο μας χωρίς να το γνωρίζω ή να τους πιάσω στα πράσα, ήταν ένα χριστουγεννιάτικο θαύμα. Φυσικά και δεν είχα παρατηρήσει την αγωνία τους αυτές τις ημέρες. Ποτέ δεν είχα φανταστεί ότι κάποιος άλλος μπορεί να βάζει τα δώρα κάθε χρόνο κάτω από το δέντρο ή ότι δεν ήταν εκείνος αυτός που εξαφάνιζε τα μπισκότα και το γάλα που του άφηνα. Δεν το είχα συνειδητοποιήσει μέχρι τότε ότι οι γονείς μου ήταν πίσω από το θαύμα των Χριστουγέννων. Είχαν καταφέρει να κρατήσουν τον μύθο αληθινό για 7-8 περίπου χρόνια πριν το καταλάβω».
Σύμφωνα με τις θέσεις διάφορων ακαδημαϊκών, γονέων και εν γένει επικριτών του Αϊ Βασίλη, τα λόγια αυτού του ενήλικα (36 ετών) που άκουσα κατά τη διάρκεια συνεδρίας, αποκαλύπτουν τουλάχιστον 4-5 ολόκληρα χρόνια γεμάτα ψέματα τα οποία θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει σημαντική ζημιά στην ανάπτυξη του συγκεκριμένου ανθρώπου αλλά και στην σχέση του με τους γονείς του.
Ο Αϊ Βασίλης παραμένει μια αμφιλεγόμενη φιγούρα μεταξύ πολλών επιστημόνων και γονέων. Υπάρχουν πολλές θέσεις στο ζήτημα που λένε ότι ο μύθος του Αι Βασίλη είναι κάτι κακό για τα παιδιά. Η βασική διαφωνία είναι ότι το να λες στα παιδιά ότι μια μαγική φιγούρα μεταφέρει και διανέμει δώρα στα παιδιά σε όλο τον κόσμο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, είναι ένα ψέμα. Αυτό το ψέμα μπορεί να συνοδεύεται από καλές προθέσεις αλλά όπως και να χει είναι ένα ψέμα, ένα ψέμα που αναπόφευκτα κάποια στιγμή ανάλογα τον ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού αποκαλύπτεται.
Υποστηρίζεται λοιπόν ότι η αποκάλυψη της αλήθειας μπορεί να είναι τραυματική για το παιδί και στην ουσία περνάει το μήνυμα ότι τα παιδιά δεν μπορούν να εμπιστευτούν όσα τους λένε οι γονείς τους. Και ακόμα περισσότερο, η χρήση ψέματος για να ενθαρρύνεις καλές συμπεριφορές είναι χειριστικού χαρακτήρα και ενθαρρύνει τα παιδιά να έχουν καλή συμπεριφορά για τους λάθος λόγους.
Υπάρχουν στοιχεία ότι οι επιβραβεύσεις (όπως τα χριστουγεννιάτικα δώρα) υποτιμούν τα κίνητρα των παιδιών. Άρα το να αναφερόμαστε στον Αϊ Βασίλη για να προωθήσουμε καλή διαγωγή, δεν είναι η καλύτερη τακτική αν η επιθυμία μας είναι να κρατήσουμε τα παιδιά «φρόνιμα» κατά τη διάρκεια του έτους. Όμως δεν έχουμε καθόλου στοιχεία που να λένε ότι όταν μαθαίνουν την αλήθεια για τον Αϊ Βασίλη, βιώνουν τραύμα ή είναι η στιγμή που ξεκινούν τα θέματα εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιών – γονέων.
Ναι! Ο μύθος είναι ένα ψέμα και όλα τα παιδιά στο τέλος θα ανακαλύψουν την αλήθεια. Όμως οι έρευνες σε αυτό το θέμα λένε ότι τα παιδιά συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια κοντά στην ηλικία των 7 ετών – τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει κάποια μεγάλη αποκάλυψη όπου οι γονείς με μεγάλη ντροπή ομολογούν την αλήθεια στα κλαμένα και απογοητευμένα τους παιδιά – και οι αντιδράσεις τους εν γένει είναι θετικές.
Προσωπική μου μνήμη όταν ανακάλυψα την αλήθεια για τον παππούλη με τα κόκκινα που προσγειώνεται από την καμινάδα επιβεβαιώνει αυτές τις έρευνες – δεν ήταν μια τραυματική αποκάλυψη αλλά περισσότερο έμοιαζε με λύση του πάζλ. Υπήρχαν ενδείξεις στο μυαλό μου. Κάποια παιδιά στο σχολείο έλεγαν ότι δεν υπάρχει. Γιατί λοιπόν να ερχόταν στο δικό μου σπίτι κι όχι σε κάποιων άλλων παιδιών; Αλλά αν δεν υπήρχε, πού έκρυβαν όλα αυτά τα δώρα οι γονείς ; Η γραμμή αυτού του συλλογισμού με οδήγησε σε μια κατασκοπεία σε χώρους του σπιτιού που δεν είχα ποτέ εξερευνήσει. Εκεί λοιπόν βρήκα τα δώρα μου ατύλιχτα. Είχα λύσει το μυστήριο και είχα νοιώσει πολύ όμορφα που αποκάλυψα το μυστικό μόνη μου. Δεν το είχα πει στους γονείς μου ούτε στον αδερφό μου μέχρι που την επόμενη χρονιά ο Αϊ Βασίλης ήρθε στο σπίτι μου από την πόρτα και απογευματινή ώρα. Εκεί λίγο αναστατώθηκα αλλά το δαχτυλίδι στον παράμεσο του αριστερού χεριού μαρτύρησε τον κολλητό φίλο του παππού μου εξ Αμερικής. Ο Κος Λευτέρης λοιπόν ήταν η καλύτερη απόδειξη για να επιχειρηματολογήσω για την περυσινή μου αποκάλυψη. Και έτσι ένοιωσα ότι οι γονείς μου είδαν το μικρό κοριτσάκι να αρχίζει να ξε-περνά την αγαπημένη της παιδική φανταστική ιστορία.
Η φαντασία όμως εν γένει είναι ένα απολύτως φυσιολογικό και υγιές κομμάτι της παιδικής ανάπτυξης. Τα παιδιά περνούν αρκετό χρόνο παίζοντας ρόλους, ιδίως μεταξύ των 5-7 τους χρόνων. Επίσης είναι σχετικά συχνά εκτεθειμένα σε εκπομπές και ταινίες όπου τα ζώα μιλούν, οι άνθρωποι πετούν και διάφορα αντικείμενα εμφανίζονται μαγικά από τον ουρανό.
Γιατί λοιπόν μια ομάδα ιπτάμενων ελαφιών να είναι περισσότερο της φαντασίας από το ποντίκι που μιλάει ή τον χιονάνθρωπο που τραγουδάει; Παρ` όλο που η μαγική σκέψη μειώνεται στα 7 – 9 έτη, δεν εξαφανίζεται μια για πάντα. Ορισμένες φορές κι εμείς οι ενήλικες έχουμε ανάγκη λίγη μαγεία στη ζωή μας, όπως και να συντηρούμε κάποιες προκαταλήψεις, να ενθουσιαζόμαστε στην αναστάτωση που προκαλούν τα στοιχειωμένα σπίτια κλπ.
Πώς εν τέλει μαθαίνουν τα παιδιά να διαχωρίζουν το φανταστικό από το πραγματικό; Τις περισσότερες φορές επηρεαζόμαστε από αυτά που λένε οι άλλοι – τις επιστημονικά αποκαλούμενες μαρτυρίες. Τα παιδιά επηρεάζονται από τις μαρτυρίες των γονέων τους επειδή έχουν να μάθουν ακόμα πολλά για τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος. Επιπλέον επηρεάζονται από διάφορες ενδείξεις για το αν κάτι είναι γεγονός ή σενάριο φαντασίας. Σε πολύ μικρές ηλικίες, όλες οι μαρτυρίες (των γονέων) και οι ενδείξεις (όπως παιχνίδια κάτω από το δέντρο, μπισκότα και γάλα που εξαφανίζονται) ενισχύουν την ύπαρξη του Αϊ Βασίλη. Κάποια στιγμή, τα παιδιά αρχίζουν να εντοπίζουν τόσο μαρτυρίες όσο και ενδείξεις που πάνε κόντρα σε αυτή την πεποίθηση, είτε από συνομιλίες τους με φίλους ή μέσα από τα μαθήματά τους σχετικά με το τι είναι πιθανό και τι απίθανο. Θα αμφισβητήσουν παλιές ενδείξεις, θα αναζητήσουν νέες, και εν τέλει θα ανακαλύψουν μόνα τους ότι ο Αϊ Βασίλης δεν είναι αληθινός.
Κάποιοι δεν προσκαλούν τον Άι Βασίλη στο σπίτι τους επειδή δεν γιορτάζουν τα Χριστούγεννα ή επειδή επιλέγουν άλλες παραδόσεις σε αυτές τις εορτές. Άλλοι αγκαλιάζουν τον μύθο του χωρίς να επωμίζονται και την θρησκευτική ερμηνεία και άλλοι ταιριάζουν τον Αϊ Βασίλη με την σκηνή γέννησης. Οτιδήποτε αποφασίσετε, το να πείτε στα παιδιά σας την αλήθεια για τον μύθο προφανώς και δεν θα πληγώσει ούτε εκείνα ούτε την σχέση σας. Για μένα ο μύθος του Αϊ Βασίλη ήταν ένα ενθουσιώδες κομμάτι των παιδικών μου χρόνων, που ίσως και να πρόσθετε μια μαγική αίσθηση στην περίοδο των εορτών και διακοπών. Μερικές φορές ακόμα και οι ενήλικες έχουμε την ανάγκη για λίγη μαγεία στη ζωή μας.
